Projekt „Śląskie bez barier” był niezwykłym sprawdzianem otwartości na potrzeby osób z niepełnosprawnością przedstawicieli i przedstawicielek śląskich samorządów – gmin, miast, powiatów, jednostek administracji zespolonej działającej na poziomie wojewódzkim, Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego.
Wagę projektu podkreśla to, że projekt został objęty Honorowym Patronatem Wojewody Śląskiego i Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
Wszystkie samorządy uczestniczące w badaniu, których lista znajduje się poniżej, zdały ten sprawdzian na „szóstkę z plusem” wykazując się wiedzą i otwartością na potrzeby mieszkańców z niepełnosprawnością. Przedstawiciele samorządów – osoby wyznaczone do kontaktu z zespołem badawczym wykazały się, z kolei olbrzymią cierpliwością, w odpowiadaniu na kolejne, coraz bardziej szczegółowe, pytania zespołów badawczych.
Samorządom i ich przedstawicielom biorącym udział w badaniu serdecznie dziękujemy za ich postawę i gotowość do wprowadzania zmian w samorządzie tak, aby był on coraz bardziej dostępny dla potrzeb osób z niepełnosprawnością.
Wartość projektu
Realizacja projektu okazała się wartościowa na wielu płaszczyznach: edukacyjnej, badawczej i rozwojowej.
Wartość edukacyjna projektu przejawiała się głównie podczas spotkań i rozmów w samorządach z przedstawicielami władz, urzędnikami i mieszkańcami, którzy uczestniczyli w konsultacjach społecznych. Członkowie zespołów badawczych z dużą cierpliwością tłumaczyli mieszkańcom m.in. co może zrobić dany samorząd, a czego nie może, ponieważ nie ma takiej możliwości prawnej, co to jest pętla induktofoniczna, na czym polegają racjonalne usprawnienia, itp. Przedstawiciele samorządów dzielili się z badaczami swoimi przemyśleniami i planami na przyszłość związanymi z dostępnością. Realizacja tych planów zawsze w mniejszym lub większym stopniu jest uzależniona od posiadanych środków finansowych. Brak środków jest jedną z głównych barier we wdrażaniu Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Kolejną barierą jest nieuświadomiony brak wiedzy w zakresie nowych rozwiązań ułatwiających życie osób z niepełnosprawnością.
Pomimo tego, że projekt wniósł olbrzymią wartość edukacyjną, jego głównym założeniem było zbadanie tego, jak śląskie samorządy są dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Badanie było prowadzone w okresie 1 lipca 2017 r. – 15 lutego 2019 r. Zbierane dane pochodzą z tego okresu lub z okresów wcześniejszych. Badacze poszukując zarządzeń i uchwał władz cofali się czasami nawet do początku XXI w., jednak to ostatnie dane z lat 2017 – 2018 były najdokładniej „brane pod lupę”. Co do zasady, większość danych była ogólnodostępna i możliwa do wyszukania w BIPach, ale były takie dane, których zebranie wymagało ścisłej współpracy z samorządem. Warto podkreślić, że część zebranych danych mogła się już częściowo zdezaktualizować – śląskie samorządy bardzo szybko się rozwijają, aktywnie pozyskują środki i wprowadzają zmiany tak, aby być bardziej dostępnymi dla potrzeb osób z niepełnosprawnością. Jest to cecha bardzo pozytywna i budząca nadzieję na to, że nasze województwo będzie coraz bardziej dostępne.
Sam projekt stwarzał też miejsce do głębszej refleksji na temat tego, w którą stronę zmierza dostępność i wdrażanie Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Taka refleksja odbywała się podczas licznych spotkań w różnych zespołach, w których prace zaangażowały się osoby dla których wyzwania niepełnosprawności nie są obojętne.
Samorządy biorące udział w badaniu
Serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy okazali swoją pomoc podczas badania i planowania prac projektowych. A w szczególności dziękujemy przedstawicielom i przedstawicielkom samorządów uczestniczących w badaniu tj.:
- Gmina Cieszyn
- Gmina Czechowice-Dziedzice
- Gmina Czerwionka-Leszczyny
- Gmina Dąbrowa Zielona
- Gmina Irządze
- Gmina Janów
- Gmina Jejkowice
- Gmina Kłobuck
- Gmina Krupski Młyn
- Gmina Lędziny
- Gmina Miedźna
- Gmina Mikołów
- Gmina Opatów
- Gmina Ożarowice
- Gmina Pszczyna
- Gmina Rajcza
- Gmina Szczekociny
- Gmina Wilamowice
- Gmina Wisła
- Gmina Wojkowice
- Komenda Wojewódzka Policji
- Miasto Bielsko-Biała
- Miasto Bytom
- Miasto Częstochowa
- Miasto Dąbrowa Górnicza
- Miasto Gliwice
- Miasto Jaworzno
- Miasto Mysłowice
- Miasto Piekary Śląskie
- Miasto Ruda Śląska
- Miasto Rybnik
- Miasto Siemianowice Śląskie
- Miasto Sosnowiec
- Miasto Świętochłowice
- Miasto Tychy
- Miasto Zabrze
- Powiat Będziński
- Powiat Bielski
- Powiat Bieruńsko-Lędziński
- Powiat Cieszyński
- Powiat Częstochowski
- Powiat Lubliniecki
- Powiat Myszkowski
- Powiat Pszczyński
- Powiat Raciborski
- Powiat Wodzisławski
- Powiat Zawierciański
- Powiat Żywiecki
- Śląski Urząd Wojewódzki
- Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
- Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego
- Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej
- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa
- Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego
Informacje o projekcie
Projekt „Śląskie bez barier” był realizowany przez Stowarzyszenie Wspierania Organizacji Pozarządowych „MOST” i Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides w okresie 1 kwietnia 2017 r. – 31 marca 2019 r. na zlecenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w ścisłej współpracy z Biurem Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Projekt, który został objęty Honorowym Patronatem Wojewody Śląskiego, był jednym z 17 projektów realizowanych w całej Polsce, które mają na celu monitoring stopnia wdrożenia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Projekt został dofinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój.
Głównym celem projektu był monitoring stopnia wdrożenia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w 54 śląskich jednostkach administracji publicznej oraz dostarczenie władzom tych jednostek informacji w jaki sposób mogą poprawić dostępność dla osób z niepełnosprawnością i, jeżeli będzie to konieczne, pozyskać dotację na konieczne modyfikacje.
Głównym założeniem realizacji projektu jest myśl, że pełne wdrożenie Konwencji w województwie śląskim przyczyni się do poprawy jakości życia osób z niepełnosprawnością. Aby było to możliwe w projekcie zaplanowano:
- Wzrost praktycznej wiedzy co najmniej 54 przedstawicieli śląskich jednostek administracji z zakresu wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnością w swojej instytucji dzięki udziałowi w indywidualnych spotkaniach i wspólnej pracy;
- Poprawę dostępności usług dla osób z niepełnosprawnością świadczonych przez 54 jednostki administracji i przeciwdziałanie dyskryminacji osób z niepełnosprawnością poprzez wdrożenie jasnych i czytelnych procedur postępowania w przypadku usług dla osób z niepełnosprawnością;
- Opracowanie zbiorczego raportu o stanie wdrożenia Konwencji w Województwie Śląskim.
Wolę udziału w projekcie wyraziły 54 jednostki administracji publicznej wraz z jednostkami podległymi, w tym: 5 gmin miejskich, 6 gmin miejsko-wiejskich, 9 gmin wiejskich, 5 jednostek administracji zespolonej, 15 miast na prawach powiatu, 12 powiatów ziemskich, Śląski Urząd Wojewódzki i Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. Do udziału w projekcie zostały zaproszone wszystkie Miasta na prawach powiatu i powiaty z województwa, część z nich odmówiła udziału w projekcie podając różne przyczyny, które szczegółowo zostały omówione w części dotyczącej problemów, które napotkał zespół projektu w trakcie badania. W sumie odpowiedzi odmowne uzyskaliśmy od 26 jednostek administracji: 5 gmin miejskich, 3 miejsko-wiejskich, 3 gmin wiejskich, 4 miast na prawach powiatu, 6 jednostek administracji zespolonej i 5 powiatów ziemskich, co świadczy o tym, że 31,71% samorządów wylosowanych do badania jest zamknięte na potrzeby osób z niepełnosprawnością. Najgorsza sytuacja ma miejsce w przypadku jednostek administracji zespolonej działającej na poziomie województwa, gdzie zaproszono do udziału w badaniu 11 jednostek z czego 54,55% odmówiło udziału w projekcie motywując swoją decyzję: „brakiem wpływu na życie osób z niepełnosprawnością”. Kolejną, w kolejności procentowych ilości odmów z udziału w badaniu są gminy miejskie, gdzie na 10 zaproszonych gmin 50% odmówiło udziału w projekcie motywując swoją odmowę brakiem osób odpowiedzialnych za działania na rzecz osób niepełnosprawnych w Gminie, przypisaniem zadań na rzecz osób z niepełnosprawnością powiatowi lub brakiem czasu spowodowanym kontrolą ze strony innych instytucji rządowych – np. NIK, RIO.
W każdej z tych jednostek uczestniczących wskazano osobę do kontaktu, która była odpowiedzialna za współpracę z przeprowadzającymi badanie, za co szczególnie tym osobom dziękujemy. Dziękujemy również osobom decyzyjnym w tych jednostkach za zgodę na udział w programie.
Badanie było prowadzone przez kilkunastoosobowy zespół badawczy złożony z osób sprawnych i z niepełnosprawnością, zatrudniony przez obydwu partnerów. Pracę zespołu nadzorowali eksperci ds. badań: Agnieszka Budzyńska i Grzegorz Wójkowski, którzy byli wspomagani przez ekspertów z niepełnosprawnością zaangażowanych w pracę Głównego Zespołu Badawczego pełniącego rolę opiniodawczą i decyzyjną w sprawie doboru próby badawczej. Zespół, w skład którego weszło 8 osób z różnymi typami niepełnosprawności spotkał się 12 razy. Na tych spotkaniach wylosowano jednostki do udziału w badaniu oraz uszczegółowiano rozumienie zapisów „Metodologii”. Zespół opracował również zakres merytoryczny niniejszego raportu oraz założenia do powstałej w ramach projektu e-platformy prezentującej wyniki badania, która jest dostępna pod adresem: www.slaskiebezbarier.pl.
Kolejnym ciałem opiniodawczo-doradczym powołanym w ramach projektu był Komitet Sterujący, w skład którego weszli przedstawiciele: partnerów realizujących projekt, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Biura Rzecznika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych oraz Lubelskiego Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych. Rolą Komitetu była akceptacja niniejszego Raportu Końcowego oraz bieżące opiniowanie podejmowanych działań merytorycznych.
Całość działań projektowych była realizowana w oparciu o „Metodologię”, która została opracowana przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i stanowiła załącznik do regulaminu konkursu, w ramach którego dofinansowano projekt „Śląskie bez barier”. Sam projekt składał się z następujących zadań:
- Badanie stanu wdrożenia Konwencji w śląskich jednostkach administracji i wypracowanie oraz wdrożenie rekomendacji, składające się z następujących części: samoocena jednostki objętej badaniem, konsultacje społeczne oraz badanie empiryczne prowadzone przez członków zespołów monitorująco-weryfikujących (m.in.: obserwacje w terenie, audyty budynków, weryfikacja dokumentacji, wywiady).
- Wdrażanie rekomendacji. Za działanie odpowiadali członkowie zespołu badawczego, którzy pomagali jednostkom przygotować odpowiednie dokumenty i procedury oraz wdrożyć je w praktyce. Dla każdej jednostki przewidziano m.in. jedno doradztwo.
- Weryfikacja wdrożenia rekomendacji i ich wykorzystanie do zmiany w zakresie realizowanych zadań publicznych.
- Opracowanie zbiorczego raportu z monitoringu dla całego województwa Śląskiego.